Có thể bạn chưa biết ngoài Bác Hồ, Việt Nam ta còn có một dịch giả biết hàng chục ngoại ngữ
Chưa từng học qua một trường đào tạo ngoại ngữ nào nhưng dịch giả Phan Ngọc có thể dịch, nói lưu loát 5 thứ tiếng và biết nhiều thứ tiếng khác. Không những vậy, ông còn có thể dịch những tác phẩm kinh điển của thế giới hoàn toàn bằng việc tự học ngoại ngữ.
Tôi nhớ, những ngày đầu tiên bước vào giảng đường đại học, các thầy cô tại Trường ĐH KHXH&NV Hà Nội đã kể cho chúng tôi nghe câu chuyện về một dịch giả - người có thể dịch những tác phẩm kinh điển của thế giới như "Chiến tranh và Hòa Bình", "Triết học Hegel", "Thần thoại Hy Lạp" hoàn toàn bằng khả năng tự tìm hiểu, tự học tiếng Nga, Đức và Hy Lạp. Ông dịch các tác phẩm này từ chính tác phẩm gốc. Kể từ lúc đó, trong thâm tâm tôi luôn hy vọng, một ngày nào đó sẽ có cơ duyên gặp ông.
Khi bước vào nghề, được tiếp xúc với nhiều học giả, Giáo sư... tôi càng được nghe nhiều hơn những câu chuyện về ông. Tuy nhiên, theo một vị Giáo sư ngành văn hóa thì hầu hết mọi người biết đến các công trình nghiên cứu của Phan Ngọc như "Hình thái học của nghệ thuật (M.Kagan), "Bản sắc văn hóa Việt Nam"... và những cuốn sách đều đặn được xuất bản của ông, nhưng lại không dễ để có số điện thoại liên lạc.
Rất may, trong một dịp đến thăm nhà văn Sơn Tùng tôi lại được biết, Phan Ngọc khá thân thiết với nhà văn. Qua sự giới thiệu trước của vợ nhà văn Sơn Tùng, tôi cũng được gặp dịch giả đặc biệt này. Căn phòng của gia đình ông nằm trên tầng 6 của một khu chung cư tại Mỹ Đình. Khác hẳn với lo ngại và "khuyến cáo" của mọi người, tôi lại thấy cả hai vợ chồng ông đều rất gần gũi.
Ông Phan Ngọc vừa qua sinh nhật tuổi 88, ở cái tuổi "thất thập cổ lai hy" nhưng mỗi ngày ông vẫn làm việc, vẫn dành thời gian viết tiếp cuốn sách "Từ láy trong tiếng Việt". Bà Nguyễn Thị Kim Tuyến, vợ ông tự nhận mình là "thư ký riêng" của ông chia sẻ, dù tuổi đã cao nhưng Phan Ngọc vẫn nghiên cứu, đau đáu với ngôn ngữ tiếng Việt.
Ông sinh ra từ vùng đất có truyền thống hiếu học (xã Nhân Thành, huyện Yên Thành, tỉnh Nghệ An), cha ông là cụ Phan Võ, đậu Phó bảng năm 1910, từng làm quan lớn của triều đình Huế, khi về hưu được thăng hàm Thượng thư Bộ Lễ. Từ nhỏ, "nếp nhà" đã ăn sâu vào suy nghĩ của ông, học bằng sự đam mê chứ không chỉ vì của cải vật chất.
Chia sẻ với PV, Phan Ngọc cho biết: "Với nhiều người, họ học ngoại ngữ có thể vì sinh kế nhưng với tôi, tôi học ngoại ngữ vì tôi muốn biết, muốn hiểu về những vùng đất xa lạ. Muốn hiểu và biết về những nơi mà mình yêu thích không có cách nào khác là biết được ngôn ngữ của vùng đất đó". Dù theo chia sẻ của ông, lúc biết các ngoại ngữ này, ông cũng chưa hề được đến các nước đó mà chủ yếu hiểu về văn hóa, kiến thức về các nơi xa lạ này qua các cuốn sách .
Ở Việt Nam, sau Trương Vĩnh Ký (một ký giả, dịch giả lớn đầu thế kỷ 20) thì Phan Ngọc là người thứ hai có một vốn ngoại ngữ đáng kinh ngạc. Ông thông thạo 5 ngoại ngữ là: La tinh, Trung Quốc, Pháp, Anh, Italia, ngoài ra còn biết tiếng Nga, tiếng Đức, tiếng Nhật và cả tiếng Thái Lan, Campuchia... Năm 1976, để chuẩn bị khẩn trương cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IV, GS. Phan Ngọc dám nhận trước Trung ương dịch cuốn "Triết học Hegel" từ nguyên bản tiếng Đức, hoàn thành vượt thời hạn 3 tháng. Đây vẫn là "kỳ tích" được nhiều người đương thời ngưỡng mộ.
Ông dịch cuốn này trong khoảng hơn 1 năm dù trước đó ông chưa hề biết tiếng Đức. Ông còn dịch "Thần thoại Hy Lạp" từ nguyên bản tiếng Hy Lạp; "Spartacus" từ nguyên bản tiếng Ý; "Chiến tranh và hoà bình" của Lev Tolstoy từ nguyên bản tiếng Nga; "Sử ký Tư Mã Thiên" từ nguyên bản tiếng Hán...
Dịch giả Phan Ngọc cho biết: "Trong rất nhiều ngôn ngữ, người học nên chọn vài ngoại ngữ có tính phổ biến trên thế giới (tiếng Trung, tiếng Pháp, tiếng Anh) để có thể giao tiếp rộng rãi. Những ngôn ngữ này phải được học một cách chu đáo trước khi chuyển sang học các ngôn ngữ khác"
⇒ Một câu chuyện nhỏ nhưng ý nghĩa và đem lại cho chúng ta cảm hứng và động lực để luôn luôn học hỏi không ngừng!
(Sưu tầm)